W zeszłym roku po raz pierwszy posialiśmy nostrzyk dla naszych pszczół, aby zapełnić czym lukę między pożytkami: wiosenną facelią a późnoletnią gorczycą i drugim rzutem facelii. Postawiliśmy na roślinę dwuletnią, nostrzyk biały, którego wysiew następuje w jednym roku, a kwitnienie w drugim. Dlaczego ta roślina jest tak wartościowa dla pszczół?

Nostrzyk biały – Melilotus albus Medik
Występuje pospolicie w całej Europie, ale jest także uprawiany (począwszy od XIX w.). Dziko
rosnące rośliny są dwuletnie, natomiast w uprawie znajdują się także formy jednoroczne.
Pierwszą jednoroczną formę nostrzyku sprowadzoną na ziemie polskie w 1923 r. przez
Lwowskie Towarzystwo Pszczelnicze z USA, określano nazwą hubam (dziś to nazwa jednej
z odmian). Nostrzyk zasiedla przydroża, nasypy kolejowe, nieużytki i słoneczne zbocza.
Wykształca kanciastą, w górze rozgałęzioną łodygę dorastającą do 1,5-2 m wysokości.

Liście są trójlistkowe, brzegiem ząbkowane, ciemnozielone. Ciekawostką jest fakt, że listki
wieczorem składają się. U podstawy ogonków wyrastają szczeciniaste przylistki. W VI-X
(forma roczna będąca w uprawie kwitnie od połowy VII do VIII lub dłużej) na szczytach
pędów powstają luźne grona o długości 8-10 cm utworzone z 20-80 drobnych, białych
kwiatów o motylkowatej budowie. Owocem jest niepękający strąk zawierający 1-3 nasiona.

Rośliny zarówno w stanie świeżym, jak i po wysuszeniu przyjemnie pachną, gdyż zawierają
duże ilości kumaryny alkaloidu odpowiedzialnego za charakterystyczny zapach siana.
Nostrzyk zaliczany jest do roślin leczniczych, miododajnych i pastewnych. Na jego
pszczelarski charakter wskazuje łacińska nazwa rodzajowa wywodząca się od słowa mel =
miód, która jednocześnie przypomina o przyjemnym, słodkim zapachu kwiatów rośliny.

Kwiaty nostrzyka dostarczają dużych ilości nektaru i pyłku. Oblot pszczół trwa przez cały
dzień, najintensywniej wczesnym popołudniem. Ciepła, sucha i słoneczna pogoda
pozytywnie wpływa na produkcję nektaru. Pojedynczy kwiat żyje 2 dni, wydzielając w tym
czasie 0.03-0,16 mg cukrów, których koncentracja w nektarze wynosi 40-60%. Kwiaty
nektarują także w czasie suszy.

Budowa kwiatu sprawia, że wydzielony nektar nie jest narażony na wyparowywanie i wypłukiwanie przez deszcz. Rośliny wykształcają dużą liczbę kwiatów, które zakwitają w podobnym czasie, dzięki czemu pszczoły mogą intensywnie pracować, nie tracąc czasu i energii na poszukiwanie nektaru. Wydajność miodowa formy
jednorocznej wynosi 150-600 kg/ha, zaś formy dwuletniej 220-800 kg/ha. Miód nostrzykowy
cechuje się przyjemnym zapachem przypominającym wanilię. Patoka jest jasna, krupiec
prawie biały z żółtawym odcieniem, czasem jasnobursztynowy lub zielonkawy. Dziesięć
kwiatów produkuje 0,1-0,4 mg pyłku, z którego robotnice formują brunatnoszare obnóża.
Pyłek cechuje się wysoką wartością odżywczą. Wydajność pyłkowa formy jedno rocznej
wynosi 10-90 kg/ha, formy dwuletniej 40-170 kg/ha.

Nostrzyk biały charakteryzuje się niewielkimi wymaganiami siedliskowymi. Najlepiej rośnie
na glebach lżejszych, zasobnych w wapń. Nieodpowiednie dla niego są podłoża
zakwaszone i podmokłe. Jest gatunkiem światłolubnym, odpornym na mróz i suszę. Można
go polecić do obsiewania gleb ugorowanych, zboczy i usypisk podlegających erozji.
Nostrzyk wzbogaca glebę w azot i próchnicę oraz przyczynia się do rekultywacji podłoża,
lecz zostawia zachwaszczone pole. Rozmnaża się z siewu – najlepiej używać świeżych,
skaryfikowanych nasion (np. wytartych z piaskiem żwirowym). Przy uprawie polowej nasiona
formy rocznej wysiewa się wczesną wiosną, gdy tylko można wyjść w pole (warunkiem
dobrych wschodów jest obecność wilgoci w podłożu), zaś formę dwuletnią nostrzyka można
siać od wiosny do VII. Nasiona wysiewa się w rzędy co 15-20 cm na głębokość 1,5-2 cm.
Przy uprawie pierwszy raz na danym polu dobrze jest zastosować szczepionkę zawierającą bakterie brodawkowate, z którymi roślina żyje w symbiozie. W początkowym okresie wzrostu
rośliny są wrażliwe na zachwaszczenie.